آهن به عنوان چهارمين عنصر فراوان در پوسته زمين با فراواني 5 % و دهمين عنصر فراوان در جهان مي باشد. آهن فلزي است اصلي به رنگ سياه يا خاکستري با نماد Fe، عدد اتمي 26، وزن اتمي 84/55 (~56)، وزن مخصوص 3/7-8/7 گرم بر سانتي متر مکعب، سختي 4 در مقياس موس، جلاي فلزي با سايه مايل به خاکستري، نقطه جوش 2750 درجه سانتي گراد و نقطه ذوب 1536 درج آهن در پوسته جامد زمين چهارمين عنصر فراوان و اولين فلز سنگين محسوب مي شود و باين جهت اين فلز تقريباً در تمام کانسارها وجود دارد.
ترکيبات آهن در مرحله آغازي تبلور ماده مذاب و همچنين در مرحله اصلي تبلور آن در داخل سنگهاي قليايي، بصورت سيليکاتهاي آهن و منيزيم و يا بصورت اکسيدها و سولفورهاي فرعي و يا بيشتر از مقدار کانيهاي اصلي پيدا مي شود و بالاخره از منشاء گرمابي بصورت ترکيبات کربنات و اکسيد و سولفورو به شکل کاني اصلي و يا کاني گانگ در رگه هاي مختلف معدني تشکيل مي گردد.
تمرکز آهن در کانسارهاي دگرساني جانشيني (متاسوماتيک) و يا رسوبي (رسوبات بر جاي مانده و رسوبات شيميائي و آلي) نيز اهميت زياد دارد. آهن در حالت اخير بويژه به صورت سيدريت، ليمونيت و يا پيريت ظاهر مي شود. برخي از اين توده ها بر اثر دگرگوني مجاورتي و يا ناحيه اي تغييراتي حاصل کرده است. تقريباً سه چهارم محصول جهاني آهن و 7/6 ذخاير آن در دنيا از نوع کانسارهاي رسوبي و تجزيه اي است. آهن در اثر تجزيه همين کانسارها و يا توده هاي اوليه آن بوسيله آبها شسته مي شود و در محلولهاي تجزيه اي وارد ميگردد.
آهن به عنوان فلزي است که از کانسنگ آهن استخراج مي شود و به سختي در حالت پايه (آزاد) يافت مي شود. اين عنصر عمدتاً از سنگ معدن هماتيت Fe2O3 استخراج مي شود. براي دستيابي به عنصر آهن، ناخالصي هاي آن بايد توسط عمل احياي شيميايي از بين برود که توسط عمل احيا با کربن (يک عنصر واکنشي بيشتر) جدا مي شود. اين فرآيند در کوره هاي بلند در دماهاي در حدود 2000 درجه سانتیگراد رخ مي دهد.
بيش از 300 كاني آهن در طبيعت يافت مي‌شود كه معروفترين آن ها شامل، مگنتيت، هماتيت، مارتيت، گوتيت، ليمونيت، سيدريت و شاموزيت است. عموماً انباشتگي آهن حاصل فرايند ماگمايي و يا اسكارن حاصل از ماگماي بازالتي است و گونه هاي رسوبي آن در كنار حوضه هاي رسوبي انباشته مي‌شوند.
انواع كانسارهاي آهن عبارتند از: رسوبي ‌(نواري، اليتي، سيدريتي، چشمه اي، لايه اي) ماگمايي، دگرگوني، تجزيه اي، گرمايي، اگزلاسيون، زير دريايي، دگرگوني، آذرين و اسكارن. مهمترين منابع آهن در دنيا كانسارهاي آهن رسوبي لايه اي، كانسارهاي مافيكي و اولترامافيكي لايه اي و اسكارن هاي آهن دار هستند. حدود 90 درصد آهن دنيا از كانسارهاي آهن رسوبي لايه اي به دست مي‌آيد.ليکن حدود 2-1% از يک بيليون تن آهن مصرفي دنيا از کانسارهاي ماگمايي دروني و کمي بيشتر، از کانسارهاي آهن بدست مي آيد.
جهت شناسایی اولیه و اکتشافات تکمیلی معادن سنگ آهن، از روش های ژئوفیزیکی در اکتشاف مواد معدنی و انتخاب مکان های مناسب جهت اکتشاف استفاده می گردد. در گام نخست در مرحله پی جویی یا گام های ابتدایی اکتشاف از اطلاعات ژئوفیزیک هوایی که در مقیاس ناحیه ای و کوچک در یک منطقه وسیع برداشت می شود، جهت یافتن ناهنجاریها استفاده می شود.
مرحله دیگر استفاده از روش های ژئوفیزیک زمینی در فاز مقدماتی، نیمه تفضیلی و تفضیلی اکتشاف استفاده می گردد که در این مرحله می توان از اطلاعات ژئوفیزیکی برای تعیین محل دقیق ذخیره پنهان، شکل، گسترش و عمق آن استفاده می شود.
روش مغناطیس سنجی از روش های ژئوفیزیکی است که برای اکتشاف آهن و یافتن کانیهای مغناطیسی آهن مانند مگنتیت، هماتیت و ... بکار می رود.
فرآوري آهن شامل خردايش و شستشو و جدايش در محيط سنگين است. براي مگنتيت مي‌توان از جدايش مغناطيسي كمك گرفت. اكسيد آهن مصنوعي به روش‌هاي متنوعي از جمله فروپاشي دمايي ته‌نشيني مستقيم, فرآيند آنيلين يا سنتز به روش بخار توليد مي‌شود.
سنگ‌آهن، ماده خام اصلي در صنايع فولاد جهان است و آهن که در ميان فلزات بيشترين مصرف را دارد، 95% ذخيره فلزي توليد شده در تمام دنيا را به خود اختصاص مي دهد و بنيان تمدن امروزي راتشكيل مي‌دهد. دليل اين موضوع نيز فراواني، سهولت، قيمت کم و استحکام زياد آن است.
آهن در ساخت انواع ماشين هاي سبك و سنگين، كشتي ها، راه آهن، پل ها، سدها، ساختمان سازي، تهيه ادوات جنگي، لوازم خانگي و ساخت کارخانه ها به مصرف مي رسد. 99% از كل مصارف سنگ آهن مربوط به صنايع توليد فولاد و چدن مي شود.
مصارف ديگر سنگ آهن كه بسيار ناچيزند عبارتند از: مصرف سنگ آهن در بتن، استفاده در توليد سيمان، استفاده در گل حفاري، استفاده به عنوان واسطه سنگين در شستشوي زغالسنگ و استفاده به عنوان رنگدانه.
در کارخانه هاي ذوب آهن، کانسنگ آهن با کک و سنگ آهک مخلوط شده و سپس ذوب مي گردد. سنگ آهک دماي ذوب کانسنگ آهن را کاهش داده و کک با اکسيژن کانسنگ تشکيل گاز کربنيک را مي دهد. آهن ذوب شده که حاوي 3 تا 4 % کربن است براي مصارف گوناگون استفاده مي شود.
 99% از کل مصرف آهن مربوط به صنايع فولاد و چدن مي باشد. فولاد بهترين آلياژ شناخته شده آهن است و بيشتر فرم هاي آهني را شامل مي شود.
بر اساس داده های سازمان زمین شناسی بریتانیا (BGS)، تولید کانسنگ آهن در ایران از 12208437 تن در سال 2000 به 34500000 تن در سال 2010 رسیده است. بیشترین میزان افزایش تولید در سال های 2008 و 2009 و کمترین میزان مربوط به سال 2000 بوده است. تولید آهن خام در ایران از 6679088 تن در سال 2000 به 10532000 تن در سال 2010 رسیده است. بیشترین میزان افزایش تولید در سال 2009 و کمترین میزان مربوط به سال 2000 و. تولید فولاد خام در ایران از 6614519 تن در سال 2000 به 11995000 تن در سال 2010 رسیده است. بیشترین میزان افزایش تولید در سال 2010 و کمترین میزان مربوط به سال 2000 بوده است.